Triều Khúc là một ngôi làng cổ ven đô Hà Nội (thuộc xã Tân Triều, huyện Thanh Trì) nổi tiếng với cụm di tích lịch sử được xếp hạng cấp quốc gia gồm đình, chùa, đền, lăng, miếu. Nơi đây còn là làng nghề truyền thống chuyên làm nón quai thao, các sản phẩm từ lông gà và may thêu đồ thờ tự. Nhưng độc đáo và đặc sắc hơn cả chính là hội làng Triều Khúc đã được Nhà nước công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2019. Cứ vào ngày mùng 9 đến 12 tháng giêng âm lịch hàng năm, người dân lại tổ chức lễ hội tưởng nhớ vua Phùng Hưng – Bố Cái Đại Vương lên ngôi (lễ Tức vị) và đón chào một năm mới với hy vọng gặp nhiều may mắn, an vui.
Lễ hội làng Triều Khúc bắt đầu bằng phần lễ với các lễ dâng hương, lễ rước sắc, lễ nhập tịch và cuối cùng là tế lễ. Theo đó, lễ rước long bào của Hoàng đế Phùng Hưng từ đình Sắc về đình Đại diễn ra rất trang nghiêm với đoàn rước là những thanh niên khỏe mạnh vừa rước kiệu vừa ngoảnh mặt vào nhau. Trong lễ rước kiệu, dân làng sẽ chuẩn bị các mâm lễ hoa quả và đèn nhang để dâng lên tỏ lòng thành kính với vua Phùng Hưng. Đoàn rước đi một vòng quanh ao chùa Triều Khúc rồi về đình Đại. Khi đám rước đến nơi, các bô lão sẽ đọc văn tế, mở hòm sắt lấy bút và chính thức bắt đầu cuộc tế lễ. Đồng thời khi ấy bên ngoài cũng bắt đầu phần hội với các điệu múa rộn ràng trong không gian tràn ngập sắc màu của váy áo và cờ phướn. Nào là chạy cờ, múa rồng, múa lân, múa sênh và được mong chờ nhất chính là múa bồng.
Múa bồng có tên dân gian là “Con đĩ đánh bồng”, là điểm nhấn của lễ hội và là niềm tự hào của bà con dân làng Triều Khúc. Tương truyền, vào thế kỷ thứ 8, lúc Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng đánh đuổi giặc Đường, ông lại tổ chức cho các binh sĩ giả gái, đeo trống để múa hát nhằm khích lệ tinh thần trước khi vào trận chiến hay khi ăn mừng thắng lợi. Thấy các binh lính giả gái múa bồng rất dẻo giữa tiếng reo hò mừng vui vang rội của nghĩa quân và dân làng, vua Phùng Hưng gọi vui là “con đĩ” (từ “đĩ” khi ấy dùng để chỉ người con trai giả gái chứ không mang nghĩa tiêu cực nào). Nét đặc biệt của điệu múa này ở chỗ vũ công là những nam thanh niên chưa lập gia đình, có diện mạo ưa nhìn, xuất thân từ các gia đình gia giáo trong làng. Các chàng trai được tô son thoa phấn, môi đỏ má hồng, mặc váy đụp hay quần nhiễu đen, vai khoác tấm lụa đào thêu họa tiết công phượng có viền tua rua rủ xuống, đầu chít khăn mỏ quạ. Trước bụng mỗi người là chiếc trống bồng nhỏ sơn màu đỏ và được cố định bằng dải lụa đỏ buộc khéo léo phía sau lưng.
Tuy chỉ đơn giản là các điệu múa xoay tròn, vươn tay, gập chân, dựa lưng, úp mặt vào ngực nhau, nhưng nhờ có dàn nhạc tung hứng, tiếng trống vỗ hào sảng, điệu múa lả lơi nhịp nhàng, ánh mắt biểu cảm lúng liếng… nên xung quanh đều thích thú và cổ vũ vô cùng hào hứng. Hình ảnh những bộ váy áo sặc sỡ tung bay theo từng cú nhảy thuần thục đập trống đã tạo nên ấn tượng thị giác rất ấn tượng. Khi các chàng trai xoay người, những dải lụa màu sắc rực rỡ xoay xoay theo, tạo thành những vòng tròn ảo diệu đẹp mắt. Từng cặp múa cùng nhau tạo nên các bước đi theo hình vòng tròn rồi xoay người ngược chiều kim đồng hồ với tiết tấu nhịp nhàng rồi dồn dập theo nhịp thanh la và trống đánh. Những bước chân nhún đều, lúc vươn tay khi gập gối rồi lại xoay vòng thật điêu luyện và dẻo dai. Mặc dù giả gái với các động tác múa mềm mại, khéo léo, nhưng ở họ vẫn toát lên phong thái khoáng đạt của đấng nam nhi và tinh thần thượng võ của người lính trận.
Theo dân làng Triều Khúc, những người có công lớn để duy trì điệu múa này là cố nghệ nhân Bùi Văn Tốt, nghệ nhân Bùi Văn Lục, nghệ nhân Triệu Đình Vạn và nghệ nhân Triệu Đình Hồng. Tâm huyết với điệu múa cổ, bao năm qua ông Triệu Đình Hồn thuyết phục nhiều thanh niên trong làng tham gia học múa và biểu diễn để bảo tồn điệu múa của ông cha. Năm 2010, ông được trao tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian”, tới năm 2015 Câu lạc bộ Múa bồng do ông làm chủ nhiệm đã được Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội chính thức công nhận và bảo trợ. Và điệu múa ấy giờ đây không chỉ diễn ra trong phạm vi thôn xã mà đã hiện diện ở nhiều vùng miền, nhiều không gian lễ hội trên cả nước cũng như tham gia vào ngày hội văn hoá các dân tộc Việt Nam. Bởi dù qua bao năm tháng, người dân cũng như du khách thập phương vẫn luôn yêu thích, hào hứng đón chờ được xem điệu múa cổ đầy cuốn hút của đất Thăng Long Kẻ Chợ này.
Có thể nói, hội làng Triều Khúc và điệu múa “con đi đánh bồng” là phần hồn, là niềm tự hào và điểm tựa tinh thần thiêng liêng của người dân Triều Khúc. Để mỗi khi xuân về, ai cũng cảm thấy lòng phấn chấn hơn vì được hòa vào sự náo nức tưng bừng của lễ hội. Nhất là các cụ ông cụ bà, họ như trẻ lại khi được diện quần lụa, áo then áo gấm, hài thêu trong không gian thấm đẫm tinh thần Việt. Có lẽ trong đầu những người già đã đi qua bao năm tháng hội hè từ thuở thiếu thời đến khi lưng còng tóc bạc, lễ hội mà họ đang hòa mình vào ở thời điểm này còn là hiện thân của cả tuổi thơ, tuổi trẻ đã trôi qua trong quá khứ. Bởi vậy mà ý nghĩa sâu xa của lễ hội ấy không chỉ là ôn lại truyền thống của một ngôi làng hay tạo ra bầu không khí vui tươi đoàn kết, mà sâu xa hơn, nó làm tươi mới lại phần ký ức quý giá, lấp lánh, đẹp đẽ và rất riêng trong mỗi người.
https://heritagevietnamairlines.com/ve-hoi-lang-trieu-khuc-xem-mua-bong/
Winlinh 