Thể hiện hay không
Đôi khi ta sợ người khác không biết mình đang làm gì, đang có gì, đang nghĩ gì… nên phải thể hiện ra với mong muốn được họ hiểu và nhìn nhận đúng về mình. Nhưng rồi sau đó ta nhận ra việc nói đó chỉ có ba phần vui mà tới bảy phần phiền. Có lẽ chẳng mấy ai quan tâm người khác thực sự thế nào, mà chỉ quan tâm cảm giác mình muốn ra sao. Nên trong một cuộc trò chuyện, ta cần biết người đối diện có thực sự muốn nghe điều ta nói, kẻo người nghe thì chịu trận còn người nói thành vô duyên.
Ta không nhất thiết phải đem cho mọi người cảm giác họ mong, nhưng cũng chẳng nên đem cho họ cảm giác họ không muốn. Mấu chốt là ta chỉ chia sẻ khi gặp người phù hợp. Người phù hợp là người cho ta cảm giác đủ đầy chân thật trong từng lời bộc bạch khi họ thực sự muốn lắng nghe ta, và ngược lại. Lúc đó cả người sẻ chia lẫn người lắng nghe đều thấy trọn vẹn vì đang ở trong một cuộc trò chuyện đúng nghĩa. Còn thế nào để biết đó là người phù hợp thì phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó bao gồm cả sự quan sát và cảm nhận sâu lắng của chính ta.
Mỗi người là một thế giới
Mỗi người đều có một tâm hồn. Mỗi tâm hồn là một thế giới. Nhìn bề ngoài, ta không thể biết thế giới nào phong phú, thi vị, đẹp đẽ hơn thế giới nào. Đôi khi ta bị lừa phỉnh rằng những ai đang phơi bày ra sự phong phú của nội tâm sẽ có một thế giới bên trong thú vị. Không chắc đâu nhé! Chỉ là thói quen, tính cách, quan điểm sống của mỗi người khác nhau nên cách biểu đạt cũng khác nhau thôi. Biết đâu một người cả đời chẳng có một bức ảnh đăng trên mạng xã hội lại có cả một triền sông đẹp đẽ trong tâm hồn. Và ngược lại, cũng có thể ai đó bày biện rất nhiều thứ ra ngoài lại là một bên trong trống rỗng (khác rỗng rang). Thôi thì ta chẳng nên đánh giá tâm hồn ai làm gì, cứ chăm chút tâm hồn mình cho tốt đã. Và qua đây tôi cũng thêm ghi nhớ một điều: Đừng vội coi thường, coi nhẹ ai vì vẻ bề ngoài và cách thể hiện có phần đơn thuần, khép kín của họ.
Kỳ vọng
Đôi khi ta hay tưởng tượng ra những thứ thuận theo sự suy diễn và mong mỏi của ta. Rằng người này phải như thế này, còn người kia phải như thế kia. Thường, ta hiếm khi yêu ai như họ vốn là. Ta chỉ xem họ là nơi để gửi gắm những mong muốn, khát khao của chính mình. Vậy mới có những thất vọng, sụp đổ khi đối phương không giống như ta tưởng tượng và trông đợi. Vì ta đâu yêu con người thực sự ấy, ta chỉ yêu chiếc áo lấp lánh mình tự thêu dệt rồi kỳ vọng khoác lên cho họ mà thôi.
Tôi từng làm bài thơ có ý này:
Bởi vì ta kỳ vọng
Vào ai đó quá nhiều
Nên khi không vừa ý
Thấy thất vọng bao nhiêu
Thật ra họ chẳng khác
Tại ta cứ tô hồng
Nên khi gặp sự thật
Ảo mộng hóa phù vân.
Lễ rửa làng của người Lô Lô
Khi xong xuôi mùa vụ, đồi núi thênh thang, người Lô Lô lại nghĩ tới việc tổ chức lễ rửa làng vào một ngày đẹp trời với những ước vọng tốt lành cho cuộc sống ấm no.
Người Lô Lô là một trong những dân tộc thiểu số có dân số ít nhất tại Việt Nam, cư trú chủ yếu ở tỉnh Hà Giang và Cao Bằng. Tuy nhiên, không vì thế mà đồng bào nơi đây thiếu vắng bề dày văn hóa so với những tộc người đông cư dân. Người Lô Lô thường sống tập trung trong các bản làng cố định nên có tính cộng đồng rất rõ nét. Ngoài những lúc làm lụng vất vả, họ lại quây quần bên nhau để cùng thực hiện những nghi thức cổ truyền hướng về nguồn cội và cùng nhau ước vọng đời sống ấm no. Bên cạnh những ngày lễ tiêu biểu như lễ nhảy cây, lễ cầu mưa, lễ thờ thần đá, thì người dân Lô Lô còn có lễ rửa làng rất độc đáo, thú vị.
Lễ rửa làng còn có tên gọi là lễ mừng ngô mới, bắt nguồn từ nhận thức của người dân rằng không gian sinh sống của họ phải được “làm sạch”, “tẩy rửa” theo định kỳ để không còn những bụi bặm, đen đủi, tà ma quấy phá. Theo thông lệ, cứ ba năm một, vào thời điểm tháng 5 hoặc tháng 6 âm lịch, người Lô Lô ngồi lại cùng nhau chọn ngày tổ chức lễ rửa làng, thống nhất việc mời thầy cúng và phân công mọi người sắm sanh đồ lễ. Một ngày trước khi tổ chức lễ rửa làng, người dân chuẩn bị lễ vật gồm thẻ hương, chén nước, giấy trúc và con gà trống. Vào tối ngày hôm trước, thầy cúng sẽ thắp hương rồi đặt giấy trúc và chén nước xuống góc nhà để khấn xin tổ tiên đồng ý cho tổ chức lễ rửa làng. Khi thầy cúng bọc tờ giấy trúc lên chén nước mà nước trong chén không bị thấm hoặc đổ ra ngoài thì lễ xin rửa làng đã linh nghiệm, báo hiệu việc cúng lễ sẽ thành công. Kết thúc lễ xin, ông thầy đốt tờ giấy trúc để hoàn tất thủ tục cúng.
Đoàn người thực hiện lễ cúng vào ngày hôm sau gồm có một thầy cúng chính, một thầy cúng phụ và một số nam giới trong làng đi theo hỗ trợ. Đoàn người sẽ cùng nhau đi khắp các nhà, suốt các hang cùng ngõ hẻm trong làng bản, vừa đi vừa gõ chiêng trống rộn ràng nhằm đánh thức những điều đẹp đẽ ngủ quên và xua đi những rủi ro ám ảnh. Theo tiếng chiêng trống vang động, tà khí sẽ sợ hãi mà bay xa. Đồ lễ mang theo đoàn người còn có hai con dê (được cho là có mùi đặc trưng để xua đuổi tà ma), một con gà trống trắng, rượu ngô, hạt ngô, cỏ, kiếm gỗ, kiếm sắt, ba cành lau, ba cành đào, ba cành mận, miếng vải đỏ, đôi sừng trâu và cây tre to. Cây tre dài trước đó đã được đục miệng ở đoạn giữa và đổ đầy đất vào sau đó cắm hình nhân bằng giấy màu (được cắt theo kiểu đang giơ tay lên van xin, thể hiện cho sự sợ hãi của các hồn ma với người dân) rồi cắm hương theo từng hàng dọc ở giữa cây tre giả làm con ngựa.
Trên hành trình đi quanh làng bản, sẽ có hai người dắt hai con dê. Những người còn lại, người thì vác cây tre giả hình ngựa; người quấy hạt ngô; người xách gà trống trắng cùng các cành đào, mận, lau, vải đỏ… theo sau thầy cúng đi vào từng nhà dân. Thầy cúng sẽ cất lời xua đuổi tà ma, dậm chân và rắc ngô khắp các góc nhà. Tới nhà nào, gia chủ nơi đó phải chuẩn bị sẵn hình nhân cùng hai bó củi và hai bó cỏ để ngầm bồi dưỡng công xua đuổi tà ma cho thầy cúng với thái độ cung kính, thành khẩn.
Xong phần lễ, mọi người thấy nhẹ nhõm hơn và tin tưởng vào một tương lai tươi sáng phía trước, làng bản từ nay sẽ phong quang, sạch sẽ và mọi việc sẽ thuận lợi, may mắn. Các cô gái trong bản nhân dịp này được diện những bộ váy áo đẹp được thêu thùa cầu kỳ, trên đầu đội những chiếc khăn điệu đà làm dáng, túm tụm bên nhau vui vẻ nói cười. Các chàng trai hào sảng phấn khởi lớn giọng chúc tụng nhau chén rượu nồng thơm. Các cụ ông, cụ bà anh ánh nét cười nhìn con cháu vui vầy xum họp. Mọi người hoan hỉ ăn tiệc, uống rượu mừng rồi mới ai về nhà nấy, bắt đầu ba năm yên ổn sinh sống và làm ăn. Sau lễ cúng, phải 9 ngày sau người lạ mới được bước vào làng vì người Lô Lô cho rằng nếu để người lạ đến, tà ma lại sẽ theo vào và như vậy là lễ không thiêng nữa. Nếu chẳng may có người lạ vào làng, người đó phải sửa soạn lễ vật để cúng lại, bù vào lễ cúng đã bị họ làm mất thiêng.
Với những nghi thức độc đáo như trên, lễ rửa làng của đồng bào Lô Lô được coi là tín ngưỡng dân gian và nét đẹp truyền thống góp phần làm giàu có thêm cho bản sắc của cộng đồng dân tộc thiểu số Việt Nam.
Bài: Winlinh – Ảnh: Kim Dung
Winlinh 