Winlinh

Tôi đã đọc được ở đâu đó rằng, phải biết ngạc nhiên về cuộc sống. Ngạc nhiên hướng chúng ta đến một trạng thái đứng ra ngoài những khuôn mẫu có sẵn. Không phải lúc nào cũng đặt kế hoạch và mong muốn mọi thứ phải răm rắp nghe theo. Ðiều ngạc nhiên lớn nhất trong thời điểm này của tôi, đó là con gái tôi đã biết yêu thích sách sớm hơn tôi ngày xưa. Con không phải đợi đến lúc sắp rời cấp 3 mới thực sự biết được những điều quý giá từ sách như mẹ mình, mà con yêu sách trước cả khi con bắt đầu bập bẹ học chữ.

***

Anh họ tôi có một chị bạn thân vừa dễ thương vừa học giỏi. Tôi gặp chị khi chị đang ngồi cắm cúi đọc một quyển sách trong giá sách của anh. Chị cởi mở với tôi ngay từ phút đầu, và câu chuyện của chúng tôi đã xoay quanh cái giá sách ấy. Tôi không phải là người thích sách, nên nói năng có phần gượng ép. Nhưng câu chuyện của chị cuốn hút quá, khiến tôi bị cuốn vào, rồi những ngày sau đó, tôi muốn gặp chị nhiều hơn. Tiếp xúc với chị, tôi học được bao điều, dần dần yêu sách theo cái cách mà chị yêu. Những năm 90, thỉnh thoảng tôi được anh chị cho bám càng trên chiếc Cup 50 màu xanh lá cây bạc màu vi vu trên phố. Ðịa điểm chúng tôi hay ghé là hàng kem Thủy Tạ và hiệu sách Nhà xuất bản Giáo dục. Có lần, chị bảo tôi mới có nhuận bút bài đăng báo, muốn tặng tôi quyển sách, thế là cả ba chúng tôi lại đến hiệu sách quen. Ngang qua rạp chiếu bóng, tôi trêu chị: “để em trông xe anh chị vào xem nhé!”. Chị cười: “Đi mua sách cho em thích hơn”. Cuốn sách đó giờ vẫn nằm trên giá sách nhà tôi cùng dòng chữ thanh thanh chị viết tặng. Phải nói thêm, chị cũng là một trong những tác giả Ðại học Sư phạm năm 1986 vinh dự được tham gia Trại Biên soạn sách ở Quảng Bá – Hạ Long do Nhà xuất bản Giáo dục tổ chức. Chị cứ nhắc lại nhiều lần về chuyến đi ấy như muốn được quay trở lại thời khắc đẹp một lần nữa trong đời. Lúc đó, tôi còn là cô học sinh ngô nghê, nghe chị kể cứ mắt tròn mắt dẹt, trong người hừng hực khí thế quyết tâm phải thi đỗ đại học bằng mọi giá để thực hiện được ước mơ viết lách của mình.

Khi đã thực hiện được ước mơ, tôi đến trường bằng chiếc Phượng Hoàng màu xanh ngọc yêu thích. Sau giờ học, tôi và cô bạn thân thường đạp xe trên những con đường vắng rợp bóng cây. Lúc thì ghé qua 149A Yên Lãng (cửa hàng bách hóa của Công ty Bách hóa Hà Nội) mua tập giấy, cái bút. Thỉnh thoảng rời xe từ hàng đánh máy chữ trên phố Phan Ðình Phùng mát xanh hàng lá sấu, chúng tôi lại tạt ngược lại hiệu sách Nhà xuất bản Giáo dục. Hôm nào không có tiền còn tranh thủ “coi cọp”. Các cô bán hàng biết lũ sinh viên nghèo, thấy đứng mọc rễ với quyển sách, cũng chỉ cười hiền lành. Những cuốn sách chuyên ngành như “Ngữ âm học đại cương” (Zinder) xuất bản năm 1964 hoặc “Những bài giảng ngôn ngữ học đại cương” (Rozhdestvenskij), “Những yếu tố cơ sở của ngôn ngữ học đại cương” (Kasevich), “Dẫn luận ngôn ngữ học” (Nguyễn Thiện Giáp, Ðoàn Thiện Thuật, Nguyễn Minh Thuyết)… xuất bản sau này, của Nhà xuất bản Giáo dục, đã giúp tôi rất nhiều trong chuyên ngành của mình.

Lấy chồng, tôi ở khu Hoàng Cầu, cũng không mất nhiều thời gian để ra hiệu sách, nên tôi vẫn giữ được thói quen ngày sinh viên. Mỗi lần dẫn con đi dạo, tôi lại vào hiệu sách tìm kiếm sách hay và thường xuyên nhất là mua truyện về đọc cho con nghe. Có lẽ vì con theo mẹ đi hiệu sách từ nhỏ, nên tình yêu sách của con được thấm dần, ngấm dần lúc nào không hay. Con tôi bắt đầu vào lớp 1, tôi hào hứng cùng con đi mua những cuốn sách giáo khoa dành cho năm học mới. Con thích lắm, lũn cũn đi theo mẹ và cùng mẹ tìm sách, tìm dụng cụ học tập. Ngoài bộ sách giáo khoa với những cuốn sách cần thiết, con còn xin mẹ mua những cuốn sách truyện mà con thích để làm đầy thêm giá sách của con. Tôi cũng kết hợp mua thêm sách bổ trợ để con có điều kiện tham khảo và học hỏi, nâng cao trình độ và khả năng cảm thụ bài vở. Tôi biết, muốn con yêu sách, không thể ép buộc cứng nhắc. Chỉ có thể “dụ dỗ” con bằng sự cuốn hút của thế giới bên trong sách với cách gợi ý tinh tế, khéo léo, cho con được là chủ thể khám phá ra vẻ đẹp ấy một cách tự nhiên. Nhìn con vui với sách, tôi cũng cảm thấy như được trở về với những ngày cuốc bộ đến trường với khăn quàng đỏ thắm trên vai.

Con tôi tính tình nhanh nhẹn và thông minh, phải cái chữ xấu. Các bạn cùng lớp phần đông đã đi học hè trước khi vào năm học để rèn chữ, còn vợ chồng tôi thì muốn để con vào lớp 1 mới học cho đúng cơ bản, nên khi con vào lớp đã phải cố gắng luyện viết nhiều hơn. Tôi giao nhiệm vụ luôn cho em trai tôi “cậu viết chữ đẹp, phải giúp chị kèm cặp cháu thường xuyên cho cháu tiến bộ”. Chả là năm 2002, chị em tôi được bố mẹ đưa vào Thành phố Hồ Chí Minh chơi nhân chuyến công tác dài ngày. Vào đúng thời điểm trường của em gái con nhà chị họ đang tổ chức lễ trao giải “Hội thi Viết chữ đẹp bậc Tiểu học cấp Quốc gia”, có thời gian rảnh rỗi, hai chị em tôi đi theo em họ đến trường dự lễ. Lễ trao giải rất đông vui, tôi còn thấy Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Đặng Huỳnh Mai và Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Ngô Trần Ái lên trao giải cho các em học sinh đạt giải viết chữ đẹp. Ngồi ở dưới, em trai tôi tỏ ra xấu hổ bởi cái thói viết ẩu của mình. Lần đó về, em chăm hẳn, chịu khó nắn nót, sau còn được tham gia thi viết chữ đẹp ở trường. Giờ đến lượt cậu dạy cháu viết chữ, con gái tôi tiến bộ từng ngày. Nhìn hai cậu cháu ngồi luyện chữ, rồi cậu say sưa đọc truyện cho cháu nghe, cháu thì mở to mắt để đón từng lời truyền cảm của cậu, tôi thấy lòng thật ấm áp.

Trên giá sách của cậu còn nhiều sách và tạp chí mà cháu gái cậu có thể thừa hưởng như Tạp chí “Toán tuổi thơ” của Nhà xuất bản Giáo dục ra đời từ cuối năm 2004. Ngay cả những truyện đọc thêm của môn Giáo dục Công dân như “Dấu lặng của rừng” cũng được em trai tôi giữ gìn cẩn thận, bảo để lại cho cháu học, giúp cháu thấy được ý nghĩa của môn Giáo dục Công dân tưởng chỉ là môn phụ. Một ngày nắng ấm, em trai tôi khệ nệ khuân một bọc sách cũ sang nhà tôi. Chao ôi, còn đủ cả những quyển truyện của lứa tuổi mẫu giáo như bộ truyện “Khi chúng ta là trẻ con” với những câu chuyện nhỏ thú vị: “Chúng tớ tung tăng bơi lội”, “Chuyện rắn chuyện rùa”, “Chuyện chị bướm cô nhện”… Rồi “Cánh diều đợi gió”, “Điều ước sao băng”, “Hạt nắng bé con”,… do Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành. Cu cậu có vẻ tiếc nuối bọc sách cũ này lắm, nhưng bảo vì muốn cháu được hưởng những ích lợi của sách mà cậu đã từng được hưởng, “cậu cho mượn, cháu phải giữ gìn cẩn thận, sau này còn trả cậu”. Tôi biết em trai tôi nói thật, vì cậu đang có ý định trong tương lai sẽ có một bảo tàng sách gia đình, trong đó sẽ không thể thiếu những cuốn sách từ ngày ấu thơ…

***

Vì là người bạn lâu năm của Nhà xuất bản Giáo dục, lại từng làm trong mảng thư viện, nên những thông tin về Nhà xuất bản cũng được tôi theo dõi đều đặn. Tôi được biết Nhà xuất bản Giáo dục luôn kiên trì theo đuổi mục tiêu mỗi học sinh có đủ một bộ sách giáo khoa để học, đáp ứng cho từng giai đoạn phát triển của Ngành. Nhà xuất bản cũng quan tâm đến việc thực hiện Chính sách xã hội về sách giáo khoa như giữ ổn định giá bán lẻ, phát phiếu ưu tiên cho học sinh giỏi, nghèo, đầu tư xây dựng thư viện trường học và tặng sách cho các dân tộc vùng sâu vùng xa… Ðó là việc không phải nơi nào cũng có thể thực hiện, nhất là trong thời điểm nền kinh tế gặp nhiều khó khăn. Nhà xuất bản Giáo dục đã chứng tỏ được vai trò thực sự của mình trong sự nghiệp “trồng người” – sự nghiệp quan trọng bậc nhất của mỗi quốc gia.

Con gái tôi tuy mới vào lớp 1, nhưng tôi đã nhìn thấy trong con một tình yêu thực sự với sách, bắt nguồn từ những điều nhỏ bẻ tôi vun đắp hàng ngày. Tôi đọc sách và đã nghiệm ra, con người như mũi tên trên hành trình đời sống, nếu ta cứ cắm cúi lao đi chẳng kịp nhìn ngắm những vẻ đẹp nhỏ bé bên đường, thì sẽ ngày một khô cằn và mất mát yêu thương. Ðọc sách là để “sống chậm”, vừa sống vừa suy ngẫm, ngẫm cái đã làm để làm tốt hơn cái sẽ làm. Mũi tên vừa bay vừa có thể quan sát và nhìn ngắm, sẽ chẳng chệch tâm đâu, mà cảm giác thì khác nhiều lắm! Vì nó không chỉ là đích đến, nó là hành trình. Trong hành trình sống của mẹ con tôi, những cuốn sách luôn là người thầy, người bạn thân thuộc, cho hành trình sống thêm ý nghĩa và đích đến sẽ là hoa trái ngọt lành.

——————–

Viết cho Kỷ yếu 55 năm Nhà xuất bản Giáo dục (tháng 9 năm 2012).