Phạm Thùy Dung
Hiện nay, việc đọc sách trong các nhà trường nhìn chung đang được chú trọng đúng mức khi nhận thức về vai trò của sách đối với sự nghiệp phát triển giáo dục ngày càng được nâng cao. Bên cạnh môi trường gia đình, trường học chính là cái nôi quan trọng giúp học sinh dễ dàng tiếp cận với sách và rèn luyện kỹ năng đọc sách. Đặc biệt đối với học sinh tiểu học, việc tạo lập thói quen đọc sách ngay từ khi bước vào lớp một là vô cùng cần thiết, vì đây sẽ là bản lề giúp các con hình thành ý thức đọc ngay từ khi mới biết chữ. Để đạt hiệu quả cao nhất trong việc nâng cao văn hóa đọc ở trường tiểu học, các thư viện trường cần chú trọng một số yếu tố cơ bản sau:
Lựa chọn sách đúng lứa tuổi
Việc thư viện có kho sách đồ sộ không quan trọng bằng việc thư viện có một kho sách vừa đủ những đúng trọng tâm. Với thư viện trường tiểu học, sách trên giá nếu không phải là sách dành cho học sinh tiểu học thì cần được loại bỏ để tập trung cho một không gian sách chuẩn mực và phù hợp với lứa tuổi. Nhà trường và thư viện cần xác định rõ đối tượng đọc sách của mình là học sinh từ lứa tuổi 6 đến 11 tuổi để có sự lựa chọn sách đáp ứng đúng nhu cầu, hiểu biết và tâm sinh lý của các em. Bên cạnh các loại sách giáo khoa chính thống, sách tham khảo và sách truyện cần đạt tiêu chí đơn giản, dễ hiểu, màu sắc rực rỡ và hình vẽ sinh động để thu hút các em. Ở lứa tuổi này học sinh chưa thể nhận thức được hết sự cần thiết và và ý nghĩa của việc đọc sách, việc nhồi nhét các thông tin phức tạp là chưa cần thiết và sẽ phản tác dụng, sẽ sớm gây nhàm chán và khiến việc đọc đối với các em trở thành ép buộc. Hãy để sách trong suy nghĩ của học sinh là thế giới thần kỳ, cổ tích, trong trẻo với nhiều ước mơ bay bổng, tràn ngập niềm vui, rồi qua đó chúng ta có thể gửi gắm vào những bài học bổ ích, ngắn gọn.
Triển khai các hình thức sinh hoạt sách đa dạng
Bên cạnh việc khuyến khích học sinh đọc sách đơn thuần tại thư viện, chúng ta cần triển khai nhiều hoạt động liên quan đến sách ở các dạng thức khác. Cán bộ thư viện có thể tổ chức các buổi kể chuyện sách tại thư viện, lớp học hoặc sân trường với người kể chuyện sách là cán bộ thư viện, giáo viên và đặc biệt là học sinh. Việc để học sinh bày tỏ cảm nghĩ về các cuốn sách sau khi đã đọc sẽ giúp các em phát huy được nhiều khả năng cá nhân và là động lực để các em đọc nhiều sách hơn nữa. Trong các buổi sinh hoạt sách, nên tập cho các em cách làm việc nhóm từ nhỏ để các em vừa phát huy được khả năng cá nhân vừa biết cách phối hợp với bạn mình. Có thể trong một câu chuyện kể, bạn đứng kể, bạn đứng minh họa, sau đó thầy cô đặt câu hỏi với các bạn nghe ở dưới để tạo sự tương tác giữa các em, từ đó giúp mỗi em khắc sâu ý nghĩa bài học. Ngoài ra, thư viện có thể tổ chức vẽ tranh theo sách, diễn kịch mô tả câu chuyện trong sách, viết một đoạn cảm nghĩ ngắn sau khi đọc sách… Các hình thức này khiến học sinh phải nghiên cứu kỹ hơn các câu chuyện mình đã đọc mà không cảm thấy việc nghiên cứu đó là bắt buộc và cứng nhắc. Việc đọc khi ấy sẽ không chỉ dừng lại ở đọc sách đơn thuần mà ăn vào trí não, cách suy nghĩ, lối hành xử của các em sau này. Song song đó, nhà trường cần thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề trao đổi về sách giữa cán bộ thư viện, giáo viên và học sinh nhằm hiểu rõ và nắm bắt được nhu cầu, mong muốn của các em trong việc đọc. Các thầy cô giáo và cán bộ thư viện các nhà trường cần hướng dẫn học sinh cách đọc sách sao cho khoa học và hiệu quả. Giáo viên bộ môn sau mỗi bài học cần giới thiệu cho học sinh những tài liệu cần đọc hiện có trên thư viện, những tài liệu bổ trợ, nâng cao mà các em cần đọc. Giúp học sinh nhận thức được khi đứng trước một cuốn sách hay cần phải đọc như thế nào cho hiệu quả, cách sắp xếp sách khoa học sau khi đọc, cách tóm tắt nội dung cuốn sách và ghi lại những tri thức cần thiết trong sách.
Tạo không gian đọc sách sinh động và gần gũi
Thư viện cũng cần tạo được không gian sách gần gũi, thân thiện để thu hút các em học sinh đến mỗi ngày. Thiết kế thư viện cần có sự sáng tạo đổi mới với cách xếp đặt tủ sách và bàn ghế sinh động, đa dạng, tạo cảm hứng cho các bạn nhỏ đây không phải là nơi học mà là nơi vui chơi. hiện hữu mọi lúc mọi nơi để hình thành thói quen đọc sách cho học sinh. Nên sử dụng các màu sơn tươi sáng và có thể treo nhiều tranh ảnh do các em vẽ hoặc chụp chính các em. Thư viện cũng có thể treo những giỏ hoa lá xinh xắn hoặc đặt một bể cá nhỏ để tạo cảm giác tươi mới hơn. Những tờ giấy “note” nho nhỏ để các em ghi lên đó ước mơ, niềm vui, nỗi buồn cũng là gợi ý dễ thương. Kho sách nên là kho mở và có thiết kế thông thoáng, sắp xếp khoa học để các em dễ tìm dễ rút sách. Bên cạnh đó, ta có thể áp dụng mô hình thư viện xanh, thư viện thân thiện ngoài trời với các tủ sách lưu động trong những thời gian định kỳ để thay đổi không gian đọc sách cho các em và tạo điều kiện cho các em gần gũi với thiên nhiên, môi trường.
Chuyên môn hóa các khu vực trong thư viện
Việc chuyên môn hóa các khu vực trong không gian thư viện là yếu tố cần thiết giúp học sinh xác định mình cần gì và sẽ tham gia hoạt động gì tại phòng thư viện trong một thời điểm nhất định. Thư viện trường tiểu học có thể chia các góc ra Tại phòng đọc của học sinh nhà trường đã chia ra các khu vực chuyên biệt như góc đọc sách, góc viết, góc nghe – xem và góc nghệ thuật… Mỗi góc nên để biển tên và các tài liệu, đồ dùng phù hợp với nội dung đã quy định. Góc đọc sẽ được thủ thư xếp các loại sách đa dạng để các em tiện đọc và tham khảo, phục vụ nhu cầu trau dồi, nâng cao kiến thức. Góc viết với giấy, vở, bút mức, bút chì, thước kẻ… sẽ giúp các em thể hiện khả năng sáng tạo trong viết lạnh như viết thơ, viết truyện, ghi nhật ký, trình bày những cảm nghĩ về sách, sáng tác những câu chuyện theo trí tưởng tượng của các em. Góc nghệ thuật cần để sẵn các dụng cụ, đồ dùng học tập như bút chì, bút tô màu, sáp màu, màu nước, giấy, phấn, tẩy, thước, đất nặn, các dụng cụ thêu… để các em tự tạo ra những sản phẩm mang dấu ấn cá nhân đầy sáng tạo. Đây đồng thời cũng là không gian lý tưởng để trưng bày các sản phẩm của chính các em. Góc nghe – xem là nơi các em có thể thư giãn với âm nhạc hoặc xem các bộ phim, đoạn phim ngắn chứa nhiều thông điệp cho lứa tuổi các em. Đây cũng là nơi tập văn nghệ rất lý tưởng, là không gian giải trí mà hẳn rằng các bạn học sinh sẽ rất yêu thích. Với đặc trưng có máy tính nối mạng Internet, góc này cũng giúp học sinh tra cứu thông tin hoặc xem các nội dung cần thiết phục vụ cho hoạt động học tập dưới sự chỉ dẫn của cán bộ thư viện hoặc giáo viên.
Nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ thư viện
Cuối cùng, điều mấu chốt nhất vẫn là nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ thư viện và giáo viên. Trong các cách thức để phát triển văn hóa đọc tại trường học, vai trò của cán bộ thư viện và giáo viên có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là khởi đầu và kết thúc cho mọi sự thành công. Đây chính là cầu nối, là nơi truyền cảm hứng giúp các em học sinh tiếp cận với sách và có hứng thú đọc sách hơn. Chính vì lẽ đó, những người làm công tác thư viện và công tác giảng dạy phải được trang bị và tự trau dồi kiến thức về phục vụ các bạn đọc nhỏ và tuyên truyền giới thiệu sách hiệu quả. Cán bộ thư viện và giáo viên đó là những người yêu trẻ nhỏ, nắm được tâm lý lứa tuổi tiểu học, đồng thời có kiến thức vững vàng về nghiệp vụ thư viện và hiểu sâu về văn hóa đọc để làm tốt phần việc chuyên môn. Tất cả những yếu tố trên sẽ khiến công tác thư viện tại trường tiểu học thực sự đạt được mục tiêu cao nhất là giúp học sinh biết yêu quý sách, ham thích và có kỹ năng đọc sách ngày càng vững vàng.
Như Barack Obama từng nói “Việc đọc rất quan trọng, nếu bạn biết cách đọc, cả thế giới sẽ mở ra cho bạn”. Thư viện trường tiểu học chính là cánh cửa đầu tiên vô cùng quan trọng giúp các bạn nhỏ bước vào thế giới sách đầy thú vị và bổ ích, vì vậy chúng ta phải có trách nhiệm mở đúng cách.