Vậy là “Vẫn ơn người đến giữa trần gian” đã hiện diện để đồng hành cùng bạn ngay trước thềm xuân mới. Trong cuốn sách thứ năm này, Winlinh gửi gắm nhiều nội dung “tình” hơn bên cạnh những chiêm nghiệm, đúc kết về nhân sinh vốn là dòng thơ quen thuộc.
🌿 Chữ tình trong cảm nhận và góc nhìn của Winlinh là dẫu cuộc tình ấy có ra sao thì ta luôn biết ơn người đã đến, đã bước cùng ta một đoạn đường, và cho ta nhận ra nhiều điều quý giá:
Dẫu người lìa bỏ vẫn tạ ơn Người đã giúp tôi trải mất còn Dạy tôi biết bằng lòng chấp nhận Kiên cường để sống vững vàng hơn.
🌿 Là dịu êm, mộng mơ và bình yên trong nỗi nhớ:
Một mảnh thu hiền rớt xuống vai Nắng xuyên kẽ lá ướp mi dài Cà phê thơm như là nỗi nhớ Ngơ ngẩn tôi ngồi ngóng dáng ai.
🌿 Là khi đã từng có với nhau một tình yêu sâu đậm mà không thể có một cái kết đẹp, song vẫn dành cho nhau những ý nghĩ ấm áp nhất:
Năm tháng ghé qua để lại dấu vết Trên tóc người điểm bạc mấy phong sương Tình yêu ghé qua để lại dấu vết Trong tim người ấm áp những mùa thương.
🌿 Là nhẹ nhõm, bình yên ngồi bên người mình thương sau khi đã trải qua bao cơn giông tố:
Ta cùng em về với triền cỏ thơm Trời nhạt nắng gió mềm hiu hiu thổi Trên con dốc lên đỉnh đồi phố núi Thấy đời mình nhỏ bé giữa thời gian Ta ngồi bên em tắm bóng chiều vàng Nhặt quả thông nằm miên man dưới cỏ Đã lắng lòng sau một cơn giông tố Để bây giờ nhẹ nhõm ngắm chiều trôi.
🌿 Là buồn cho cuộc tình “lững lờ”, nhưng vẫn gửi lại “chút thương” kể cả khi hai người đã “ngược chiều trong nhau”:
Chút thương gửi lại tình hờ Ơn người dẫu có lững lờ cỏ may Trái tim cỏ đã găm đầy Khiến ta tỉnh giấc mộng say tiêu điều Nhận ra vui ít buồn nhiều Bởi ta đã bước ngược chiều trong nhau.
🌿 Là yêu đơn phương nhưng vô cùng đẹp đẽ bởi dù không thể bên nhau mà vẫn mong nhau sống an nhiên:
Dẫu em chẳng nói yêu tôi Thì tôi vẫn chúc em đời an nhiên Đừng ôm chi những não phiền Thả buông nhẹ nhõm giữ thiền trong tâm Thảnh thơi hạnh phúc vô ngần Cứ mộng mơ giữa cõi trần em đi.
🌿 Là cô đơn trong thanh thản còn hơn tìm kiếm mấy thứ “tình vờ vịt”:
Tìm chi mấy mảnh tình vờ vịt Để đắp đổi lòng lúc cô đơn Không thực là yêu thì vô nghĩa Một mình thanh thản vẫn là hơn.
🌿 Là ơn người đã nâng đỡ mình lúc chới với, ngả nghiêng để ta còn được nương nhờ mà vững bước:
Ơn người đã đến cùng tôi Ủi an mỗi lúc tơi bời ngả nghiêng Ơn người đã có ở bên Khi tôi chới với đảo điên cõi lòng Ơn người đã chở qua sông Sang bờ bến mới nắng hồng thơm tho Ơn người lặng lẽ lắng lo Cho tôi được chút nương nhờ, đời vui.
🌿 Sau tất cả, dẫu vui hay buồn, vẹn tròn hay dang dở, thì ta “vẫn ơn người đến giữa trần gian”:
Rồi ta cứ thế bước qua nhau Thăm thẳm cách xa những mùa ngâu Mỗi người ôm trong lòng một nỗi Riêng tư không nói đến bạc đầu Chuyện xưa chìm khuất giữa mây ngàn Lối cũ đường quen luống cỏ hoang Dẫu biết cuối cùng là tro bụi Vẫn ơn người đến giữa trần gian.
🌿 Và còn nhiều nữa những vần thơ nhân sinh như người bạn quen thuộc luôn ở bên thấu hiểu, đồng cảm trong từng khoảnh khắc buồn vui của cuộc sống. Sau cùng vẫn luôn là lời cảm tạ, bởi khi ta biết ơn và trân quý mọi điều, thì ta mới có thể sống một cuộc đời hài lòng và trọn vẹn.
Tôi xin cảm tạ suốt bốn mùa Cho tôi trải đủ mấy nắng mưa Cho tôi buồn vui cơn ấm lạnh Cho tôi thấm thía chút thiếu thừa Cho tôi được sáng suốt tỏ tường Thấy rõ tâm mình, biết bỏ buông Không thêm không bớt, không cầu vọng Sống thuận tự nhiên, hợp lẽ thường.
——
“Vẫn ơn người đến giữa trần gian” dày 272 trang, do NXB Văn học và Bluebooks ấn hành, quà tặng là ba tấm postcard tranh thơ do Winlinh vẽ và viết, kèm bookmark. Sách phát hành chính thức trên toàn quốc ngày 01/02/2024, bạn có thể pre-oder ngay hôm nay để rước em ấy về ăn Tết cùng bạn nhé!
Tôi là người không biết cuồng vì những người nổi tiếng, những người mà số đông thường xem là quan trọng. Tôi không nhận xét ai, chỉ đang nói về mình ấy. Ý tôi là khi tôi gặp một ai nổi tiếng thì tôi thấy rất bình thường, không ố á lên, không chạy lại xin chụp ảnh hay xin chữ ký. Bất kỳ đó là ai đi nữa, tôi đều cảm thấy bình thường. Tất nhiên hầu hết là nó diễn biến trong ý nghĩ và tưởng tượng của tôi, còn thực tế trải nghiệm gặp người nổi tiếng của tôi thì rất ít và đúng là tôi luôn bình thản khi thấy hoặc tiếp xúc với họ.
Đôi khi tôi tự hỏi mình có hờ hững quá không nhỉ, khi những ngôi sao hay chính khách được bao người ngưỡng mộ, tung hô và mong được gặp, còn mình thì cứ thấy bình thường hết cả. À tôi vẫn học hỏi, tôn trọng, ghi nhận những thành tựu của họ chứ, nhưng tôi chỉ không nhìn được mọi thứ lung linh đầy hào quang thôi. Tôi không cố tình đâu, tôi bận sống cuộc sống của mình mà. Nhưng nếu có nhìn vào họ thì tôi chỉ thấy ra đó là những con người rất đời, cũng như mình và những người quanh mình, không khác gì. Cái đáng ghi nhận là tài năng thì tôi rất thành tâm ghi nhận. Còn cái sự nổi tiếng, thì tôi chỉ thấy những khó khăn, áp lực mà hiểu và đồng cảm với họ vì biết họ đã phải phấn đấu, nỗ lực rất nhiều.
Mà với tôi, đôi khi sự tung hô quá có thể khiến một ngôi sao đi chệch hướng vì rơi vào ảo tưởng. Tất nhiên người nổi tiếng không thể đổ lỗi cho sự tung hô hay sự hâm mộ, mà tự xem bản lĩnh của mình trước sự tung hô đó ra sao. Có người lấy sự hâm mộ làm động lực sáng tạo thăng hoa thêm, có người lại bị sự hâm mộ dìm xuống bởi lòng còn mải tự mãn chẳng thể sáng tạo được hơn.
Tóm lại, tôi nghĩ ai cũng có việc của người ấy, ai cũng có vị trí và vai trò riêng trong cuộc sống. Một người cặm cụi trong phòng thí nghiệm và một ngôi sao ca nhạc hay bóng đá hoặc một chính khách không thể so sánh ai cao hơn ai, mà chỉ là mỗi người đang làm việc của họ. Nếu ai cũng ý thức được bổn phận của mình trong cuộc đời thì mọi thứ sẽ không bị làm quá lên nữa.
Những trang đầu nguệch ngoạc nhiều con chữ Những trang tiếp theo loằng ngoằng bao ý tứ Như đang ì ạch kéo lê toa tàu cũ Chạy quẩn quanh chẳng thấy lối vào ga
Và sau cùng những trang cuối mở ra Trống tênh chẳng thấy câu nào cả
Gần hết quãng đường mới ngộ ra sự thật Rút cục đời đơn giản sẽ về Không.
—
Rực rỡ chiều tà
Mai sau tôi có về cõi khác Đừng quá đau thương, tội nghiệp tôi Tôi đã bước thong dong an lạc Giữa bao dung độ lượng cuộc đời
Tôi đã hưởng trọn niềm vui sự sống Đã trao đi và được nhận rất nhiều Chẳng tiếc nuối lẫn phân vân lưu luyến Khi đã tận cùng gửi hết những thương yêu
Mai sau tôi sẽ về cõi khác Sẽ ung dung tạm biệt chốn ta bà Hồn phách tôi như một cụm mây trắng Thảnh thơi trôi trong rực rỡ chiều tà.
Có một trò diễn mà sàn diễn là mặt nước còn diễn viên lại xuất thân từ những miếng gỗ. Có một trò diễn mà con người chỉ thầm lặng đứng sau hậu trường trong khi những hình nhân vô tri lại tỏa sáng dưới ánh đèn sân khấu. Trò diễn đó chính là múa rối nước, một loại hình nghệ thuật biểu diễn mang đậm hơi thở của nền văn minh lúa nước đồng bằng Bắc bộ Việt Nam.
Hoạt cảnh Đua thuyền
Hiếm người biết chính xác rối nước ra đời từ bao giờ, bởi nó bắt đầu nảy mầm, len lỏi trong lòng các xóm làng chiêm trũng rồi lớn dần lên giữa những sinh hoạt nhỏ bé đời thường. Tương truyền, múa rối nước được hình thành từ thế kỷ 11 – 12. Theo thời gian, múa rối nước ngày càng trở nên phổ biến và hoàn thiện thông qua những đúc kết của nhiều thế hệ.
Âm nhạc cổ truyền phục vụ biểu diễn rối nướcSân khấu rối nước tại nhà hát Múa rối Thăng Long
Múa rối nước vốn thường được biểu diễn trong các buổi hội làng hay các dịp lễ tết, khi bà con đã thu xếp xong việc đồng áng để cùng ra đình góp vui. Sau này, rối vào thành phố, rối vào nhà hát, diễn viên vẫn là rối gỗ, sân khấu vẫn là mặt nước, người điều khiển vẫn đứng sau bức mành, nhưng không khí và quy mô của nó đã khác hơn nhiều.
Hoạt cảnh Vinh quy bái tổ
Nghệ thuật múa rối là sự kết hợp độc đáo giữa nghệ thuật tạo hình và kỹ thuật biểu diễn. Để diễn được trò rối nước, người ta phải dựng lên nhà rối (còn gọi là thủy đình) trên mặt ao làng với lối kiến trúc mái chùa cong cùng mành tre, cờ phướn, võng lọng, cổng hàng mã… tạo nên một sân khấu sinh động. Thời nay, thủy đình được dựng ngay trong các nhà hát và trong các khu du lịch sinh thái… với sân khấu là hồ nhân tạo. Khán giả làng đứng ngồi xúm xít quanh ao xem rối còn khán giá phố ngồi ghế ngay hàng thẳng lối xem rối. Khản giả làng xem rối giữa hây hây gió trời còn khán giả phố lại xem rối giữa mát mẻ điều hòa. Tuy có sự khác nhau về không gian biểu diễn, nhưng các nghệ nhân và nghệ sỹ đều cố gắng đem lại cho khán giả những nét đặc trưng nghệ thuật rối nước Việt Nam.
Rối nước khác rối cạn (rối cạn gồm rối tay, rối que, rối dây) là người điều khiển sử dụng hệ thống sào kết hợp với dây để điều khiển con rối. Hệ thống sào, dây giúp người đứng sau bức mành (còn gọi là buồng trò) có thể điều khiển những con rối cử động theo ý muốn. Lối điều khiển đòi hỏi kỹ năng thuần thục, làm sao để các cử động của rối nhịp nhàng và phù hợp với lời thoại, âm nhạc, từ đó lột tả được thần thái nhân vật. Phần thân trên của rối nổi lên mặt nước còn phần chân chìm dưới nước được gắn đế để giữ thăng bằng và lắp bộ điều khiển. Những con rối được đẽo gọt từ gỗ sung (thứ gỗ nhẹ và nổi được trên nước), được tạo hình ngộ nghĩnh với màu sắc rực rỡ tươi vui và dân dã. Ngoài ra âm thanh và ánh sáng cũng là yếu tố góp phần quan trọng vào sự thành công của một tiết mục rối nước. Rối nước cần tiếng đàn, tiếng hát, tiếng trống mõ, tiếng kèn sáo và cả những tiếng pháo phụ trợ để thật tròn vai.
Những con rối làm từ gỗCác diễn viên cúi chào khán giả
Giữa nhịp sống tốc độ thời cách mạng Công nghiệp 4.0, nghệ thuật múa rối vẫn được duy trì và bảo tồn. Bên cạnh những sinh hoạt biểu diễn hội hè đã thành thông lệ ở nhiều làng xã, trên khắp cả nước có rất nhiều địa điểm tổ chức biểu diễn múa rối nước hấp dẫn khán giả, đặc biệt là các khán giả nhỏ tuổi và người nước ngoài. Lớp trẻ được tiếp cận gần gũi với nghệ thuật biểu diễn dân gian còn người nước ngoài được biết thêm một nét văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Tuy nhiên những người tâm huyết với nghệ thuật múa rối còn kỳ vọng hơn thế. Bởi duy trì được nhưng đã phát triển được hay chưa? Phát triển ở đây không chỉ là nhân rộng địa điểm biểu diễn, tăng số lượng suất diễn, thu hút được khán giả mua vé, mà cao hơn nữa phải là sự tìm tòi, sáng tạo để đào sâu và phát huy những giá trị vốn có của nghệ thuật múa rối nước mà các thế hệ đi trước đã gây dựng.
Những người yêu nghệ thuật rối nước, những nghệ nhân múa rối nước và tạo tác con rối vẫn luôn trăn trở để gìn giữ môn nghệ thuật truyền thống thấm đẫm tinh thần Việt.
Tôi hay ví tâm hồn mình là “khu vườn” và tôi nghĩ có lẽ trong chúng ta ai cũng sẽ có một khu vườn đẹp đẽ của riêng mình:
Vườn tôi có cây lá bình yên Có gió hiu hiu thổi rất hiền Có hương hoa nở thơm dìu dịu Có cụm mây mềm khẽ trôi êm.
Khu vườn ấy có thể tràn ngập lá hoa và ríu rít chim ca hay chỉ là một góc vườn nhỏ bé vắng vẻ. Đó là nơi ươm mầm bao niềm vui, cũng là nơi lắng đọng những giọt trầm mà chỉ mình ta mới có thể cảm nhận rõ nhất. Và vì không đâu đáng khám phá và thấu hiểu bằng nơi ấy, nên quay trở về chăm chút để hiểu rõ bản thân mình là điều thật đáng chú tâm:
Chim chóc trên cành say sưa hót Xe cộ ngoài đường mải miết qua Hoa cỏ trong vườn xôn xao nở Còn ta lặng lẽ bước vào ta.
Ở khu vườn ấy, đôi lúc ta ngồi mộng mơ vẽ nên vô vàn những viễn cảnh về tương lai, hay thương nhớ những ngày xưa cũ, rồi lại bừng thức để sống cho thực tại. Ở khu vườn ấy, ta tự chữa lành những vết thương sau khi đã biết dần buông những bon chen, kỳ vọng để được sống thảnh thơi trọn vẹn ngay lúc này:
Trở về chân thật đời thường Chẳng còn vướng bận ghét thương bên ngoài Nghe kỳ vọng đã tàn phai Về buông nhẹ gánh trần ai góc vườn.
Và mong ước của ta có lẽ là, sau tất thảy những chộn rộn nổi nênh, ta được trở về là chính mình sự an ổn trong khu vườn tâm hồn đơn sơ dung dị:
Hồn tôi là một khu vườn Xinh tươi hoa cỏ rập rờn mây bay Trà thơm ngồi dưới gốc cây Thời gian trôi khẽ tháng ngày bình yên Đôi khi vườn cũng muộn phiền Quay vào tĩnh lặng nơi miền trong veo Vườn tôi thanh thản gió reo Chim ca ríu rít nắng theo nhau về.
Vườn ấy còn là tiềm thức lắng sâu xếp nếp qua tầng tầng lớp lớp tháng năm. Và tâm hồn ta thì vẫn mãi ở đây dù nó có lẩn khuất hay hiện hữu theo cách nào:
Có một ngày, tôi trở lại khu vườn Trong hình hài cùng thân phận mới Tôi đâu biết kiếp trước vẫn thường ngồi Uống trà nơi này bên gốc đào phai
Tôi tái sinh qua mỗi chuyến đi dài Bước trên cầu Nại Hà ảo mờ sương khói Uống canh Mạnh Bà, bỗng dưng quên lối Ngoảnh đầu nhìn… chỉ thấy áng mây bay
Tôi trở lại khu vườn, đứng dưới bóng cây Tiềm thức dẫn đường, nên bâng quơ tìm tới Có phải chăng kiếp nào đang vẫy gọi Mấy nẻo luân hồi, mà ký ức cứ hoài quen
Tôi vương vất tôi chút quá vãng êm đềm Của kiếp xưa mình từng bình yên sống Để những kiếp sau còn bao mơ mộng Bởi dẫu thay hình hài, hồn vía vẫn là tôi.
Tôi vẫn đang chăm chút cho khu vườn của mình ngày một tươi xanh với sự biết ơn cuộc đời và vạn vật. Và tôi vui với những niềm vui nhỏ bé của mình nơi khu vườn an tĩnh đó. Nếu muốn uống trà, ngắm hoa, đọc sách… thong thả cùng tôi, mời bạn ghé đến VƯỜN TÔI CÓ CÂY LÁ BÌNH YÊN nhé!
Góc vườn thanh bình gió dịu Trà thơm ngồi uống thong dong Tàng cây chim ca ríu rít Bình minh ươm nắng mai hồng.
🌿 Sách do NXB Thế giới và Bluebooks (AZ) ấn hành, dày 256 trang, có hình minh họa của tác giả ở từng trang, khổ sách 12,5×20,5cm. Đặc biệt còn có thêm món quà nhỏ kèm theo là 1 bookmark và 3 postcard in giấy bồi cứng với thơ và tranh do chính Winlinh viết và vẽ.
Việc học nếu ép buộc Sẽ không hiệu quả đâu Càng gây thêm áp lực Càng mụ mị nặng đầu
Hãy để con vui thích Trong việc học hàng ngày Truyền đạt thật đơn giản Con sẽ hiểu bài ngay.
—
Trước, tôi thường chúc các bạn nhỏ nhân dịp tuổi mới, năm mới hoặc năm học mới là “học giỏi”. Giờ, tôi chỉ chúc các bạn ấy là “học vui”. Khi vui thì mới muốn học. Khi muốn học mới tiếp thu hiệu quả. Khi hiệu quả tất yếu sẽ giỏi dần lên. Mà dẫu không giỏi cũng chẳng sao, miễn các con thấy vui là được.
—
Con mình đã có bao điều lo Lo bài kiểm tra hôm nay không điểm tốt Lo đoạn thơ cô giao không thuộc được Lo thi học kỳ ôn luyện chệch đề cương
Con mình cũng biết bao điều sợ Bắt nạt học đường sợ chẳng dám nói ra Ngủ quên trong giờ sợ cô nhắn mẹ cha Thích bạn cùng lớp sợ xung quanh phát hiện
Con mình còn lắm những chuyện buồn Người lớn cãi nhau con nằm góc tối Loanh quanh máy tính căn phòng chật chội Có nhiều điều cha mẹ chẳng màng đâu
Vì cha mẹ còn phải bù đầu Mải kiếm sống và mong con như ý Trách phạt con đôi khi vô lý Hai thế hệ nào hiểu hết được nhau
Hãy gần gũi con và kiên nhẫn thật lâu Nghe con kể những điều nhỏ nhặt Khi được sẻ chia con không còn áp lực Mới thấy vui trong đúng lứa tuổi mình.
Phố của tôi có bao điều để kể Quán nước chè bác áo hoa vui vẻ Hàng gội đầu cô em gái xinh xinh Hiệu sách nhỏ nằm trong ngõ yên bình Chú sửa xe huýt sáo vang mỗi sớm
Phố của tôi an nhàn và bận rộn Ai đi làm tan ca muộn về khuya Ai thảnh thơi ngồi tám chuyện vỉa hè Ai hô hào trận bóng chiếu ti vi Ai tất bật đưa đón con mướt mải
Phố của tôi mộng mơ và trễ nải Mùi cà phê thơm một góc lan can Cây bàng cao rụng mấy chiếc lá vàng Bờ tường rêu mèo lười nằm thiếp ngủ Dưới bóng chiều hiu hiu gió ru say
Phố của tôi ngắn như một bàn tay Mà đôi khi dài như là nỗi nhớ.
Hôm qua nổi hứng vào Zalo xóa hơn 100 số liên lạc, gồm: Những người không còn nhớ là ai, những dịch vụ không còn cần, những người vẫn nhớ là ai mà tỷ năm không kết nối và cả vài người mới kết bạn nhưng không còn muốn duy trì nữa… Mình có tính xấu là mỗi khi lên cơn thì sẽ xóa bất kể, từ FB, WordPress, Instagram, YouTube đến Zalo… (trừ Page vì Page thì càng đông càng mừng). Nói chung bệnh đã hóa nan y rồi ☹️. Việc này cũng nằm trong chương trình tối giản, nhiều mối quan hệ không đâu khiến đời hóa mớ bòng bong, nên thôi cái gì cần tinh gọn thì cứ phải tinh gọn. Còn lại mặc kệ đời yêu ghét trách giận chứ biết làm sao 😢.
Dãy núi Mẫu Sơn của tỉnh Lạng Sơn trải dài trên địa bàn xã Công Sơn và xã Mẫu Sơn thuộc huyện Cao Lộc cùng xã Mẫu Sơn thuộc huyện Lộc Bình. Trên dãy núi đồ sộ và cao nhất của tỉnh Lạng Sơn cũng như khu vực đông bắc Việt Nam này có nhiều tộc người đang sinh sống. Dân tộc Dao chiếm đa số ở đây và là tộc người có bản sắc văn hóa và phong tục tập quán độc đáo, trong đó phải kể đến trang phục truyền thống.
Ngày giáp Tết của bà con người Dao ở Mẫu Sơn
Trang phục của người Dao ở Mẫu Sơn được dệt thủ công bằng sợi gai, sợi bông. Khi cây gai, cây bông đến mùa thu hoạch, người Dao mang về xử lý thành sợi nuột nà rồi đem dệt thành vải. Khi đã hoàn thiện tấm vải, họ nhuộm chàm để lên màu theo ý muốn. Hàng năm vào quãng tháng 7, người dân lại đi thu hoạch lá chàm về ngâm nước. Lá ngâm mục nát thì lọc lấy nước cốt rồi cho vôi bột cùng nước tro bếp vào quấy đều, đến khi nước lắng vài hôm sẽ thành cao chàm. Thứ cao này được đun với lá ngải cứu, thêm ít tro và ít rượu là có thể làm thuốc nhuộm vải. Vải nhuộm phải đều tay, ngâm và phơi vài lần thì mới đủ độ. Vải khi đã nhuộm thành công sẽ được đem ra để khâu, thêu theo ý muốn.
Cô dâu Ngọc Thắm và chú rể Triệu Quang trong ngày hạnh phúc
Những người mẹ, người bà dân tộc Dao dạy cho con gái, cháu gái mình việc dệt vải, thêu thùa từ bé. Các thiếu nữ Dao đều biết tự may cho mình những bộ trang phục đẹp nhất để mặc trong ngày cưới hay mùa lễ hội. Để thêu xong một bộ quần áo như ý, họ phải cặm cụi làm trong suốt nhiều tháng, thậm chí cả năm trời. Những sợi chỉ màu qua đôi bàn tay khéo léo đã giúp bộ váy trở nên đẹp đẽ, sống động. Các bà, các cô thêu lên áo, váy những hoa văn, họa tiết hoặc hình thù đa dạng như cây cỏ, hoa lá, chim muông. Những đường chỉ thêu tỉ mỉ, cầu kỳ và cân xứng, thể hiện sự chăm chỉ cũng như tâm hồn và sức sống tươi mới của đồng bào Dao. Màu sắc chủ đạo trong các đường thêu là vàng, đỏ, xanh lá cây làm cho trang phục luôn nổi bật và thu hút. Các bà, các cô thường mặc áo dài bốn thân bổ tà trước ngực, bên trong là áo yếm. Áo váy của họ bên cạnh những mảng thêu dày lớp lớp hoa văn còn gắn các dây hạt cườm nhiều màu sắc điệu đà. Ở phần lưng eo, người ta thắt một dải vải màu trắng với các đường thêu tỉ mỉ, tinh tế.
Người đàn ông Dao trên đường đi làm nương
Trang phục của đàn ông người Dao đơn giản hơn nhiều. Áo thường là màu tối, đính lên đó các tua chỉ ngũ sắc để trang trí cho nổi bật hơn. Đầu họ đội khăn xếp hoặc buộc một chiếc khăn. Quần lưng lửng ống rộng buộc néo bằng sợi dây gai có đồng xu làm khuy để giữ cạp quần neo lại ở phần eo. Người Dao chuộng trang sức bạc nên trong các dịp quan trọng, họ thường gắn các ngôi sao bằng bạc lên váy áo, đeo dây xà tích bạc bên hông, đeo khuyên bạc lớn ở tai, đeo nhiều vòng bạc xủng xoảng ở tay.
Về mũ đội đầu, phụ nữ Dao nơi đây đội một chiếc mũ hình mái nhà màu đỏ kèm theo nhiều tua rua hạt cườm và khăn phủ. Họ còn có chiếc khăn Tầm phjả rất đặc biệt với hoa văn thêu tay rực rỡ cùng những chuỗi hạt kết thành nhiều vòng tròn. Giữa vòng tròn ấy là một ngôi sao to bằng bạc màu trắng. Người phụ nữ Dao chỉ được đội khăn này hai lần trong đời, một lần vào ngày cưới và một lần khi đã lớn tuổi trong nghi thức “kết tơ hồng” của đại lễ cấp sắc (từ bảy đèn trở lên) của đức phu quân.
Hạnh phúc đôi trẻ sau lễ cưới
Khi tết đến, người Dao tắm nước lá thuốc truyền thống để gột bỏ ưu phiền năm cũ rồi mặc bộ trang phục mới nhất, đẹp nhất để cùng chờ đón thời khắc giao thừa, cầu một năm mới sung túc, bình an… Trong lễ cấp sắc của người Dao ở Mẫu Sơn, người đàn ông Dao mặc những chiếc áo dài cài khuy trước, màu đỏ in hình công phượng sặc sỡ, đầu đội mũ vành tròn, có mỏm nhọn nhô về phía sau, phía trước dán tờ giấy in hình mặt người, vừa đi vòng quanh vừa hát và lắc chuông vang rộn.
Nghi lễ đám cưới của cô dâu Hoàng Nhung và chú rể Triệu Kim bên đội kèn Pí lè
Nếp mặc của người Dao ở Mẫu Sơn còn được thể hiện độc đáo hơn ở trang phục cưới. Vào ngày cưới, người người diện những bộ áo quần mới đẹp nhất để dự lễ. Cô dâu, chú rể được hai họ chăm chút ăn mặc hơn cả. Chú rể thường mặc áo dài màu trầm phủ ngoài quần dài, vai khoác và buộc tấm khăn to kèm thêm dải khăn dài thêu thổ cẩm màu vàng đỏ. Trên đầu đội mũ cùng khăn che mặt màu tối. Phía cô dâu thì áo váy cầu kỳ hơn nhiều. Ngoài của hồi môn, cô dâu phải có hai bộ trang phục để về nhà chồng. Một bộ lúc rời nhà bố mẹ đẻ và một bộ thay trước khi bước vào nhà trai. Trang phục của cô dâu gồm khăn che mặt, áo dài nhiều lớp cùng quần và 4 chiếc thắt lưng. Mỗi bộ trang phục của cô dâu người Dao trung bình có từ 3 đến 10 lớp. Gia đình nào sung túc thì trang phục cô dâu sẽ được may nhiều lớp hơn. Nhà trai háo hức đón dâu từ tinh mơ, còn cô dâu hồi hộp chuẩn bị sẵn sàng mọi tư trang, đồ đạc để lên đường. Trước khi vào cổng nhà trai, đoàn nhà gái sẽ dừng lại để các phù dâu phụ giúp thay đồ mới cho cô dâu. Lúc này, cô dâu đeo thêm vòng cổ, vòng tay, trang sức bằng bạc. Trên tay cô dâu chú rể đều ngay ngắn một tấm vải trắng thêu họa tiết đơn giản để làm lễ bái đường.
Trang phục đã trở thành biểu tượng nghệ thuật của người Dao. Ai đã đến và trải nghiệm không gian văn hóa của người Dao ở Mẫu Sơn hẳn sẽ rất nhớ những bộ váy, áo ấn tượng với từng nét thêu mềm mại, tinh tế mà rực rỡ.
Dưới đây là ba bức ảnh sáng nay mình vừa nhận được từ em Ngọc. Mình up lại vì thích nó, thấy nó chứa chan cái không khí thơ dịu của tiết trời thu HN trong ngày Chủ nhật thảnh thơi. Nhìn ảnh chợt nghĩ, tháng Chín tới không chỉ hai cuốn mà là bốn cuốn sách của Winlinh sẽ có cơ hội nằm cạnh nhau trong cùng một khuôn hình. Không biết bạn đọc khi cầm sách của mình trên tay đã, đang và sẽ cảm nhận ra sao. Chỉ mong đem lại cho bạn chút cảm giác bình yên là đã đủ vui rồi. Đời cũng chỉ cần có thế, nhẹ nhàng như thế thôi, như bài thơ nho nhỏ mình từng viết:
Khi vẫn còn sống ổn dưới trời cao Hãy trân trọng những gì ta đang có Hãy thương mến dẫu chỉ là ngọn gió Thổi khẽ khàng qua ô cửa mùa thu.
Lâu lâu lại có người hỏi mình “chắc đọc nhiều sách lắm”? Và câu trả lời của mình thường khiến họ bất ngờ: “không”. Ngày trẻ măng thì có, thích đọc và trích chép nhiều. Còn giờ thì từ rất lâu rồi mình không đọc được trọn vẹn một cuốn sách nào, cũng hầu như không nhớ tên sách mấy. Dù vẫn rất yêu sách và viết nhiều về văn hóa đọc cũng như viết giới thiệu sách. Chắc ở từng giai đoạn, nhu cầu đối với việc đọc sẽ thay đổi. Muốn nạp vào hay muốn xuất ra nó tuỳ thuộc nhiều yếu tố nữa.
Nếu giờ bắt mình nghĩ xem mình ấn tượng với cuốn sách nào kể từ khi biết chữ thì chắc mình chỉ kể được vài cuốn: “Thi nhân Việt Nam”, “Văn Cao thơ và đời”, “Bùi Giáng – Mưa nguồn”, thơ Nguyễn Bính, thơ Lưu Quang Vũ, vài quyển Trịnh Công Sơn và tuyển tập Hoàng Phủ Ngọc Tường (4 tập)… Trong số này có hai cuốn mình được tặng, còn lại tự mua. Cố nhớ thêm thì cũng ra được một số cuốn nữa, nhưng thôi chỉ kể mấy cuốn có sức ảnh hưởng tới mình trong những thời điểm quyết định.
Mình không phải là đứa đầu đầy kiến thức rồi ý tứ uyên thâm. Mình chỉ là đứa con gái rồi người phụ nữ đơn thuần với những vui buồn đơn giản. Đôi khi người ta hay mặc định rằng người viết phải là người lớp lớp lang lang hay đọc nghiến ngấu đủ thứ, nên khi mình bảo lâu rồi mình ít đọc thì có người cũng hơi ngỡ ngàng.
Đúng là có những giai đoạn mình không muốn tiếp nhận gì, chỉ viết ra và tự lắng nghe nội tâm mình thôi. Và có giai đoạn thay vì đọc nhiều chữ thì mình ngắm nhiều cây, ngắm vạn vật quanh mình đang sống đời dung dị của riêng nó. Mình đã tiếp nhận cuộc sống theo cách ấy, và thấy thật thênh thang với sự rỗng rang đang có. Mình dần tập buông bớt định kiến với bất cứ điều gì, ngay cả với việc phải biết nhiều cuốn sách mới là người trí tuệ và hay ho.
Ta hay bảo nhau sống cho hiện tại, quá khứ đã qua rồi, tương lai thì chưa đến. Nhưng đâu dễ mà làm được. Bao nhiêu hồi ức, bao nhiêu kỷ niệm, bao nỗi buồn niềm vui… bảo quên là quên được đâu. Và tương lai, dẫu chỉ là thứ mơ hồ, nhưng đôi khi nó lại là nơi để ta bấu víu mà hy vọng, vượt qua hiện tại mà có lúc ta cho là ảm đạm, quá sức chịu đựng. Đúng là nên chú tâm vào hiện tại, nhưng nếu lúc nào quá khứ có đến tìm, tương lai có dụ dỗ, cứ mon men theo nó một xíu, rồi lại quay về, chắc cũng chẳng làm sao đâu.
Mùa thu mơ hồ, tháng năm lơ đãng Ta tìm ở đâu ký ức phía chân trời Khi tất cả đã chìm vào quá vãng Ta ngậm ngùi ngắm chiếc lá rụng rơi.
Đôi khi ta hay tưởng tượng ra những thứ thuận theo sự suy diễn và mong mỏi của ta. Rằng người này phải như thế này, còn người kia phải như thế kia. Thường, ta hiếm khi yêu ai như họ vốn là. Ta chỉ xem họ là nơi để gửi gắm những mong muốn, khát khao của chính mình. Vậy mới có những thất vọng, sụp đổ khi đối phương không giống như ta tưởng tượng và trông đợi. Vì ta đâu yêu con người thực sự ấy, ta chỉ yêu chiếc áo lấp lánh mình tự thêu dệt rồi kỳ vọng khoác lên cho họ mà thôi.
Tôi từng làm bài thơ có ý này:
Bởi vì ta kỳ vọng Vào ai đó quá nhiều Nên khi không vừa ý Thấy thất vọng bao nhiêu
Thật ra họ chẳng khác Tại ta cứ tô hồng Nên khi gặp sự thật Ảo mộng hóa phù vân.
Khi xong xuôi mùa vụ, đồi núi thênh thang, người Lô Lô lại nghĩ tới việc tổ chức lễ rửa làng vào một ngày đẹp trời với những ước vọng tốt lành cho cuộc sống ấm no.
Lễ rửa làng của người Lô Lô
Người Lô Lô là một trong những dân tộc thiểu số có dân số ít nhất tại Việt Nam, cư trú chủ yếu ở tỉnh Hà Giang và Cao Bằng. Tuy nhiên, không vì thế mà đồng bào nơi đây thiếu vắng bề dày văn hóa so với những tộc người đông cư dân. Người Lô Lô thường sống tập trung trong các bản làng cố định nên có tính cộng đồng rất rõ nét. Ngoài những lúc làm lụng vất vả, họ lại quây quần bên nhau để cùng thực hiện những nghi thức cổ truyền hướng về nguồn cội và cùng nhau ước vọng đời sống ấm no. Bên cạnh những ngày lễ tiêu biểu như lễ nhảy cây, lễ cầu mưa, lễ thờ thần đá, thì người dân Lô Lô còn có lễ rửa làng rất độc đáo, thú vị.
Dê là loài vật không thể thiếu trong lễ rửa làng của người Lô Lô
Lễ rửa làng còn có tên gọi là lễ mừng ngô mới, bắt nguồn từ nhận thức của người dân rằng không gian sinh sống của họ phải được “làm sạch”, “tẩy rửa” theo định kỳ để không còn những bụi bặm, đen đủi, tà ma quấy phá. Theo thông lệ, cứ ba năm một, vào thời điểm tháng 5 hoặc tháng 6 âm lịch, người Lô Lô ngồi lại cùng nhau chọn ngày tổ chức lễ rửa làng, thống nhất việc mời thầy cúng và phân công mọi người sắm sanh đồ lễ. Một ngày trước khi tổ chức lễ rửa làng, người dân chuẩn bị lễ vật gồm thẻ hương, chén nước, giấy trúc và con gà trống. Vào tối ngày hôm trước, thầy cúng sẽ thắp hương rồi đặt giấy trúc và chén nước xuống góc nhà để khấn xin tổ tiên đồng ý cho tổ chức lễ rửa làng. Khi thầy cúng bọc tờ giấy trúc lên chén nước mà nước trong chén không bị thấm hoặc đổ ra ngoài thì lễ xin rửa làng đã linh nghiệm, báo hiệu việc cúng lễ sẽ thành công. Kết thúc lễ xin, ông thầy đốt tờ giấy trúc để hoàn tất thủ tục cúng.
Lễ rửa làng được người Lô Lô chuẩn bị kỹ càng
Đoàn người thực hiện lễ cúng vào ngày hôm sau gồm có một thầy cúng chính, một thầy cúng phụ và một số nam giới trong làng đi theo hỗ trợ. Đoàn người sẽ cùng nhau đi khắp các nhà, suốt các hang cùng ngõ hẻm trong làng bản, vừa đi vừa gõ chiêng trống rộn ràng nhằm đánh thức những điều đẹp đẽ ngủ quên và xua đi những rủi ro ám ảnh. Theo tiếng chiêng trống vang động, tà khí sẽ sợ hãi mà bay xa. Đồ lễ mang theo đoàn người còn có hai con dê (được cho là có mùi đặc trưng để xua đuổi tà ma), một con gà trống trắng, rượu ngô, hạt ngô, cỏ, kiếm gỗ, kiếm sắt, ba cành lau, ba cành đào, ba cành mận, miếng vải đỏ, đôi sừng trâu và cây tre to. Cây tre dài trước đó đã được đục miệng ở đoạn giữa và đổ đầy đất vào sau đó cắm hình nhân bằng giấy màu (được cắt theo kiểu đang giơ tay lên van xin, thể hiện cho sự sợ hãi của các hồn ma với người dân) rồi cắm hương theo từng hàng dọc ở giữa cây tre giả làm con ngựa.
Hình nhân thế mạng bằng giấy màu được cho là có khả năng xua đuổi tà ma
Trên hành trình đi quanh làng bản, sẽ có hai người dắt hai con dê. Những người còn lại, người thì vác cây tre giả hình ngựa; người quấy hạt ngô; người xách gà trống trắng cùng các cành đào, mận, lau, vải đỏ… theo sau thầy cúng đi vào từng nhà dân. Thầy cúng sẽ cất lời xua đuổi tà ma, dậm chân và rắc ngô khắp các góc nhà. Tới nhà nào, gia chủ nơi đó phải chuẩn bị sẵn hình nhân cùng hai bó củi và hai bó cỏ để ngầm bồi dưỡng công xua đuổi tà ma cho thầy cúng với thái độ cung kính, thành khẩn.
Thầy cúng hành lễ
Xong phần lễ, mọi người thấy nhẹ nhõm hơn và tin tưởng vào một tương lai tươi sáng phía trước, làng bản từ nay sẽ phong quang, sạch sẽ và mọi việc sẽ thuận lợi, may mắn. Các cô gái trong bản nhân dịp này được diện những bộ váy áo đẹp được thêu thùa cầu kỳ, trên đầu đội những chiếc khăn điệu đà làm dáng, túm tụm bên nhau vui vẻ nói cười. Các chàng trai hào sảng phấn khởi lớn giọng chúc tụng nhau chén rượu nồng thơm. Các cụ ông, cụ bà anh ánh nét cười nhìn con cháu vui vầy xum họp. Mọi người hoan hỉ ăn tiệc, uống rượu mừng rồi mới ai về nhà nấy, bắt đầu ba năm yên ổn sinh sống và làm ăn. Sau lễ cúng, phải 9 ngày sau người lạ mới được bước vào làng vì người Lô Lô cho rằng nếu để người lạ đến, tà ma lại sẽ theo vào và như vậy là lễ không thiêng nữa. Nếu chẳng may có người lạ vào làng, người đó phải sửa soạn lễ vật để cúng lại, bù vào lễ cúng đã bị họ làm mất thiêng.
Nghi lễ rửa làng của người Lô Lô là một trong những tín ngưỡng dân gian độc đáo
Với những nghi thức độc đáo như trên, lễ rửa làng của đồng bào Lô Lô được coi là tín ngưỡng dân gian và nét đẹp truyền thống góp phần làm giàu có thêm cho bản sắc của cộng đồng dân tộc thiểu số Việt Nam.
Trời thoắt mưa thoắt nắng Ngày lúc tạnh lúc giông Đường khi là dòng sông Vỉa hè khi ngợp lá
Có trưa nồng hối hả Có sương sớm hiền hòa Gió xôn xao hương lạ Bay trên phố tình ca
Mùa tháng Tám vàng thu Radio ngân khẽ Buồn vui câu chuyện kể Lời thì thầm bạn tôi
Có nhè nhẹ xa xôi Trong tình cờ gặp gỡ Chiều nay về qua ngõ Còn thấy nụ cười xưa?
—
Tháng Tám thu sang lá chuyển màu Nắng non vừa hé thoắt mưa mau Xao xác gió lùa trên mái phố Vừa tiễn người về đã nhớ nhau.
—
Tháng Tám có một ngày thật lạ Gió hiền, nắng thơm, mây lãng đãng Dương xỉ gầy, nhành ngọc lan mướt mát Trở mùa về dưới làn bụi sớm nay Bỗng được chạm vào vụng dại thơ ngây Được em yêu và yêu em cuồng nhiệt Được trẻ trung và nhớ nhung tha thiết Thấy tim mình hối hả những nhịp nhanh Tháng Tám, một ngày thu rất xanh Bài nhạc cũ cồn cào lên nhung nhớ Phố có em ngọt lành từng hơi thở Tôi trôi vào miền yêu dấu xôn xao Những nụ hôn mềm ấm cháy nôn nao Ngày tháng Tám lịm tan trong hạnh phúc.
—
Tôi thương tháng Tám nắng vàng Và thương mấy tán lá bàng mộng mơ Tôi thương góc phố nên thơ Và thương thêm nỗi đợi chờ dịu êm Tôi thương hoa nở bên thềm Và thương gió nhẹ thổi mềm bờ vai Tôi thương những nỗi buồn dài Và thương cả chút tàn phai cuối mùa.
—
Tháng Tám bưởi tròn rám vỏ Mưa rào đôi lúc vu vơ Má hồng em đi qua ngõ Cho tôi trông ngóng thẫn thờ
Ngoài vườn quả rơi kín gốc Cỏ lên lún phún sau mưa Gió luồn qua ô cửa nhỏ Nhện vàng yên ả giăng tơ
Em vui tươi lên phố rộng Tôi thu xếp nỗi nhớ mình Má hồng cứ hồn nhiên nhé Mặc tôi với nắng buồn tênh.
Ngày chưa biết Buôn Đôn, tôi từng nghe đôi ba người than vãn: “Buôn Đôn chả có gì đâu, đi loanh quanh chỉ thấy mỗi núi rừng sông suối” hoặc “Giờ Buôn Đôn đô thị hóa mất rồi, không còn người dân tộc mấy đâu”. Nhưng với riêng tôi, chuyến dừng chân tại Buôn Đôn lại là dấu ấn đáng nhớ nhất trong chuỗi hành trình khám phá vùng đất đỏ Bazan đại ngàn khoáng đạt.
Kiểu nhà dài của dân tộc Ê Đê
Với những ai thích đi theo lộ trình với sự hướng dẫn của hướng dẫn viên du lịch thì có thể tìm đến những địa điểm nổi bật của Buôn Đôn như Khu du lịch quần thể cầu treo, Khu du lịch sinh thái Bản Đôn – Ánh Dương, Vườn Quốc gia Yok Đôn, Thác Bảy Nhánh – Thanh Hà hay Trang trại du lịch Vườn Troh Bư để được thăm quan tổng thể. Còn với tôi, tôi thích tự mình khám phá vẻ hoang dã nguyên sơ và yên bình của Buôn Đôn theo góc nhìn riêng. Vẻ đẹp Buôn Đôn sẽ chỉ hiển hiện khi bạn bước chậm lại, thả lỏng tâm trí, ngắm nhìn và lắng nghe để cảm nhận thật sâu vẻ đẹp thiên nhiên và bản sắc văn hóa Tây Nguyên lẩn khuất trong từng sinh hoạt đời thường dung dị.
Rừng Khộp – Vườn Quốc gia Buôn Đôn
Tháng 11, trời miền Trung Tây Nguyên lãng đãng, dìu dịu, rất phù hợp để vào rừng. Mùa này mưa đã ngớt, nắng không quá gắt, bạn sẽ cảm thấy dễ chịu khi thăm Buôn Đôn trong cả một ngày dài mà không mỏi mệt. Hãy bắt đầu chuyến đi lý thú bằng việc khám phá vườn quốc gia Yok Đôn với cảnh quan đa dạng và phong phú. Buôn Đôn và Ea Súp của tỉnh Đắk Lắk (cùng với Cư Jút của tỉnh Đắk Nông) là ba huyện được hưởng trọn không gian của khu rừng đặc dụng mang tên “rừng khộp”. Rừng khộp là loại rừng thưa cây, rụng lá vào mùa khô, có cấu trúc tán đơn giản, chủ yếu chứa các loại cây thuộc họ Dầu. Bạn có thể thảnh thơi đi bộ, đạp xe trong rừng sâu dưới bóng những tán lá mát rợp hoặc chinh phục đỉnh Yok Đôn nếu hứng thú leo núi, hoặc thử làm kiểm lâm để thực tế công việc gác rừng nhiều thú vị. Người yêu vẻ đẹp tự nhiên sẽ thích thú khi được khám phá nơi này trong khi người ưa vẻ nhân tạo sẽ ít nhiều thất vọng bởi Buôn Đôn còn đơn sơ quá. Với tôi, đơn sơ là một vẻ đẹp, hoang dã là một giá trị. Sau lớp mưa phùn sáng sớm, nắng bắt đầu hé, sưởi nhẹ cho những loài hoa dại vô tư khoe sắc. Mùa khô, mùa lá rụng, vườn quốc gia Yok Đôn như được nhuộm muôn ngàn sắc đỏ vàng nên thơ. Ai bảo Tây Nguyên không có mùa thu?
Buôn Đôn cuối mùa mưa
Nhắc đến Buôn Đôn thì không thể không nhắc tới dòng Sêrêpôk. Sông Sêrêpôk là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông. Tại Đắk Lắk, sông có đoạn mang tên là Đăk Krông và chảy qua các huyện Krông Ana, Buôn Đôn và Ea Súp của tỉnh này. Sông Sêrêpôk là linh hồn và biểu tượng của vẻ đẹp Buôn Đôn, là con sông duy nhất của Việt Nam có dòng chảy ngược về phía Tây. Sông Sêrêpôk là nơi hội tụ của nhiều nhánh sông, suối nhỏ, chất chứa bao tinh hoa và câu chuyện đời người. Lưu lượng dòng chảy lớn không chỉ tạo ra các giá trị về thủy điện mà còn khiến hệ sinh thái nơi đây trở nên đa dạng, phong phú… Dòng Sêrêpôk đẹp bởi có nhiều ghềnh thác như thác Đray Sáp, Trinh Nữ, Đray H’linh, Đray Nu, Gia Long và Bảy Nhánh. Thác Bảy Nhánh được nhiều người tìm đến bởi sự đặc biệt khi dòng chảy về qua đây gặp ghềnh đá lớn thì chia làm ra 7 nhánh nhỏ chảy qua các tảng đá. Ai đó theo thuyền độc mộc xuôi dòng Sêrêpôk sẽ khám phá ra ốc đảo Ea Nô và lắng nghe câu chuyện tình của chàng trai M’Nông cùng nữ tù trưởng Ê Đê. Trên chặng hành trình của sông Sêrêpôk, du khách hãy thử cảm giác rung rinh, chơi với trên cầu treo bắc qua sông hay tới hồ Lăk,Thác Phật, suối Đắk Lau, Đắk Te, Đăk Ken để thư giãn, câu cá và bơi lội.
Biểu tượng của Buôn Đôn chính là voi và nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng. Đến Buôn Đôn, bạn sẽ có cơ hội ngắm bầy voi đủng đỉnh đi theo đoàn vào rừng hay lội sông. Mỗi con voi sẽ chở được 4 người, gồm cả người quản voi, đi lững thững trên con đường rừng bằng phẳng hay lội qua dòng nước trong vắt soi bóng mây trời. Bạn cũng có thể thực tế nghề quản voi khitham gia các hoạt động tìm voi trong rừng, điều khiển voi, cho voi tắm, chăm voi ăn… Du khách sẽ được nghe bà con kể câu chuyện về tù trưởng N’Thu K’Nul, người đã có công trong việc lập ra Buôn Đôn và hình thành nghề săn bắt, thuần dưỡng voi. Ông được VuaThái Lan phong tặng danh hiệu Khunjunop (Vua săn voi) và khi qua đời đã được người dân xây mộ để tưởng nhớ. Du khách đến Buôn Đôn sẽ không thể bỏ qua mộ Vua Voi với lối kiến trúc độc đáo, chất chứa câu chuyện về quá trình hình thành, phát triển của Buôn Đôn với nghề săn bắt và thuần dưỡng voi rừng nổi tiếng bao đời.
Ché rượu bên trong nhà dài Ê Đê
Huyện Buôn Đôn có sự sinh sống của đồng bào các dân tộc Ê Đê, Gia Rai, M’Nông… tạo nên một quần thể văn hóa đặc sắc, đa dạng. Người ưa khám phá bản địa sẽ chọn cách cùng ăn, cùng ở với bà con để cảm nhận chân thực phong tục tập quán đồng bào. Đi lững thững trên triền đất rộng, bạn sẽ được ngắm hoa cà phê nở trắng hay bị hút theo những dáng thổ cẩm đang gùi măng thấp thoáng rẻo cao. Bước vào những ngôi nhà sàn, nhà dài Ê Đê có tuổi đời trăm năm, bạn sẽ được sống trong không gian đồng bào với những nếp văn hóa khác biệt với lối sống của người Kinh. Những ngôi nhà nằm bình yên, luôn rộng mở đón bạn vào và hình ảnh quen thuộc là bên bậc cửa, một cô gái đang thêu thùa đan lát hay một cụ già ngồi tựa cửa thảnh thơi sẽ cười rổn rảng khi gặp người quen và cười rất hiền khi gặp người lạ. Khi đã kiếm được cho mình một nơi để ở giữa lòng dân bản, bạn sẽ được hòa nhập vào đời sống một cách thực sự như được thưởng thức rượu cần nồng đượm; say sưa trong vũ điệu cồng chiêng với điệu dân ca Eacray, Gứt và chìm đắm trong tiếng kể Khan (sử thi) của già làng tóc bạc. Bạn sẽ được tham gia các trò chơi cà kheo, bịt mắt đập niêu đất, lăng mình trên xích đu hay bập bênh bằng gỗ để nghe tiếng cười trong vắt của mình dội lại từ rừng xa. Bạn cũng sẽ muốn mang về chút lưu niệm như thuốc và rượu Amakong hay những miếng thổ cẩm rực rỡ… Và hẳn sẽ nhớ rất lâu ẩm thực núi rừng bởi cơm lam dẻo nướng trong ống nứa, thịt heo giòn sật, thịt nai bùi thơm, nhộng sâu muồng, gà nướng Bản Đôn, măng khô đượm nắng, lẩu rau rừng thanh mát nấu cùng thịt và tôm khô, những miếng cá ngọt vị sông Sêrêpôk…
Dệt thổ cẩm là một trong những nghề truyền thống của người Ê Đê
Huyện Buôn Đôn có sự sinh sống của đồng bào các dân tộc Ê Đê, Gia Rai, M’Nông… tạo nên một quần thể văn hóa đặc sắc, đa dạng. Người ưa khám phá bản địa sẽ chọn cách cùng ăn, cùng ở với bà con để cảm nhận chân thực phong tục tập quán đồng bào. Đi lững thững trên triền đất rộng, bạn sẽ được ngắm hoa cà phê nở trắng hay bị hút theo những dáng thổ cẩm đang gùi măng thấp thoáng rẻo cao. Bước vào những ngôi nhà sàn, nhà dài Ê Đê có tuổi đời trăm năm, bạn sẽ được sống trong không gian đồng bào với những nếp văn hóa khác biệt với lối sống của người Kinh. Những ngôi nhà nằm bình yên, luôn rộng mở đón bạn vào và hình ảnh quen thuộc là bên bậc cửa, một cô gái đang thêu thùa đan lát hay một cụ già ngồi tựa cửa thảnh thơi sẽ cười rổn rảng khi gặp người quen và cười rất hiền khi gặp người lạ. Khi đã kiếm được cho mình một nơi để ở giữa lòng dân bản, bạn sẽ được hòa nhập vào đời sống một cách thực sự như được thưởng thức rượu cần nồng đượm; say sưa trong vũ điệu cồng chiêng với điệu dân ca Eacray, Gứt và chìm đắm trong tiếng kể Khan (sử thi) của già làng tóc bạc. Bạn sẽ được tham gia các trò chơi cà kheo, bịt mắt đập niêu đất, lăng mình trên xích đu hay bập bênh bằng gỗ để nghe tiếng cười trong vắt của mình dội lại từ rừng xa. Bạn cũng sẽ muốn mang về chút lưu niệm như thuốc và rượu Amakong hay những miếng thổ cẩm rực rỡ… Và hẳn sẽ nhớ rất lâu ẩm thực núi rừng bởi cơm lam dẻo nướng trong ống nứa, thịt heo giòn sật, thịt nai bùi thơm, nhộng sâu muồng, gà nướng Bản Đôn, măng khô đượm nắng, lẩu rau rừng thanh mát nấu cùng thịt và tôm khô, những miếng cá ngọt vị sông Sêrêpôk…
Vùng trồng điều ở Buôn Đôn
Rời Buôn Đôn, vùng đất đỏ Bazan huyền thoại với vị thiên nhiên đượm mùi nắng gió đại ngàn, người biết thưởng thức vẻ đẹp hoang dã thực sự của Tây Nguyên chắc chắn sẽ muốn quay trở lại, không chỉ một lần.
Mặt trời đã lên cao, biển Phú Yên sáng đầu hè bình yên dưới màu nắng mật ong khỏe khoắn của miền Trung gió lộng. Phú Yên đâu chỉ nổi tiếng với hoa vàng trên cỏ xanh mà còn là quê hương của nắng vàng biển bạc. Nơi đây có thế mạnh về khai thác hải sản với số lượng tàu thuyền lớn ở khu vực miền Trung nên có nhiều cảng cá ngay trong thành phố Tuy Hòa. Các cảng cá Đông Tác, Dân Phước, Phú Lạc, Tiên Châu (trước còn có cảng cá Phường 6 nay đã đóng bến)… đều là điểm ghé quen chân của anh em thuyền chài.
Cá ngừ được vận chuyển từ tàu lên bờ
Những năm gần đây, nghề câu cá ngừ đại dương phát triển mạnh ở Phú Yên khi nhu cầu tiêu thụ cá ngừ ngày càng tăng cao. Đặc biệt là xuất khẩu cá ngừ sang các nước, nhất là Nhật Bản, có rất nhiều cơ hội phát triển. Nhiều ngư dân Tuy Hòa đã mạnh dạn đầu tư tàu lớn ra khơi đánh bắt hải sản. Mọi người hay nói Phú Yên chính là thủ phủ của cá ngừ đại dương quả không sai. Muốn bắt được cá ngừ đại dương, ngư dân phải dùng mực xà tươi để làm mồi nhử. Họ thả sợi cước gắn lưỡi câu móc mực xà tươi xuống biển sâu 60m đến 100m và từ lúc cá cắn câu đến khi đưa được lên khoang tàu phải mất chừng 30 phút. Vui hơn nữa khi thuyền nào bắt được cá ngừ vây vàng hoặc vây xanh. Một chuyến ra khơi thu được 2-3 tấn cá coi như thắng lợi. Những con cá ngừ to dài, tròn quay chắc nịch, da đen bóng được ngư dân vác như bay trên sàn tàu rồi quăng rất ngọt xuống chiếc càng đợi sẵn trên sàn bến. Từ biển, cá sẽ theo những chuyến xe tải lạnh đến các nhà máy chế biến. Nếu cá ngừ qua được vòng kiểm định của chuyên gia Nhật Bản để có thể làm sashimi thì giá bán sẽ cao gấp nhiều lần so với thương lái thu mua thông thường. Nhiều người dân phất lên nhờ đánh bắt cá ngừ, nhiều thuyền thắng lớn khi ra khơi thu được những con cá ngừ nặng hàng trăm kilogam. Ngư dân Phú Yên luôn trông chờ đổi đời nhờ đánh bắt và xuất khẩu cá ngừ nên cũng luôn tìm hiểu, học hỏi để cải tiến, hoàn thiện quy trình bảo quản đáp ứng quy định khắt khe của đối tác quốc tế.
Đánh bắt cá ngừ đại dương đã đem lại nguồn lợi kinh tế cho ngư dân Phú Yên
Những người đàn ông ra khơi, giữa sóng gió không nao núng, khi về đất liền lại trở nên điềm đạm hiền lành. Họ vui vẻ vừa nói cười, vừa hò nhau ròng cá lớn từ khoang thuyền lên để chuyển đi cân và phân loại. Mỗi chuyến đánh bắt thường kéo dài cả một đến hai con trăng, tức là một tới hai tháng. Xa nhà, xa đất liền, sau khi bàn giao mẻ cá tươi, họ sẽ được về nhà ăn bữa cơm gia đình đầm ấm. Nhưng ở nhà vài ngày, ngư dân lại nóng lòng muốn ra khơi bởi tàu thuyền chính là ngôi nhà thứ hai của họ, và hy vọng làm giàu nhờ biển chưa bao giờ ngưng lại.
Theo phong tục, phụ nữ không được bước chân lên thuyền nên họ mưu sinh bằng đủ thứ việc trên bờ
Theo phong tục miền biển, những người phụ nữ không bao giờ được bước chân lên thuyền. Vì vậy đàn ông ra khơi và nhường phụ nữ làm những việc trên bờ, phổ biến nhất là nghề rảo cá. Đàn bà ra bến rất đông, họ quây kín mặt mũi đầu tóc để tránh nắng, đón con tàu lớn đang dần tiến vào cảng với háo hức đợi chờ. Phụ nữ Phú Yên có khí chất mạnh mẽ, nhanh nhẹn, dẻo dai và linh hoạt. Khi cánh đàn ông chuyển cá từ khoang tàu lên, các bà chia tốp hai hoặc bốn người (tùy cân nặng của cá) đặt cáng trên vai để di chuyển cá về nơi cân và phân loại. Cũng có nhiều chị đã đứng đợi sẵn bên chiếc xe đẩy nhỏ gọn để tự mình đẩy bon bon chú cá cồng kềnh. Từng giọt mồ hôi rớt rơi dưới nắng to, mũ nón, khẩu trang hai ba lớp cũng chẳng đủ bảo vệ cho làn da phụ nữ bớt đen xạm. Nhưng trong giọng nói tiếng cười của họ luôn chứa đựng niềm lạc quan của những phụ nữ chẳng thể liễu yếu đào tơ bởi họ vốn sinh và ra lớn lên ở miền biển cả.
Món sashimi được chế biến từ cá ngừ tươi
Vui sao, trên mỗi con thuyền thường có một lá cờ tổ quốc, để các thuyền nhận ra đồng hương và để chúng ta khẳng định rõ chủ quyền biển của Việt Nam khi đánh cá ở ngư trường lớn. Mỗi lần cá về là cả khu cảng nhộn nhịp, cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới. Đời sống cứ ngày nối ngày trôi trên những cảng cá bình yên và sống động. Có háo hức người đi, có mong ngóng người về. Có vui khi tìm được luồng cá dày, có buồn khi chẳng đánh được cá to. Dù thế nào họ cũng vẫn lạc quan tin vào những chuyến tàu đầy ắp cá.
Có những tuần như tuần vừa qua, mình đã buông hết thảy mọi việc xuống để được thả lỏng, được lười biếng thật sự. Đôi khi phải có những quãng ngưng để bớt làm những điều mòn cũ hay bớt sống hối hả đi. Những mối quan hệ, theo quy luật dường như cũng vậy. Dồn dập quá dễ khiến người ta ứ đầy. Rồi đến một lúc nào đó chúng cũng tự dưng giãn ra, dịu lại, nằm yên lặng. Không hẳn vì điều gì cụ thể, có lẽ chỉ là nó cần được thở, cần được nghỉ ngơi để đủ sức đi tiếp những chặng đường dài kế tiếp. Mình nhớ từng làm một bài thơ kiểu này:
Ta chẳng gom được cơn gió Tặng em những trưa nóng nôi Ta chẳng gom được sợi nắng Tặng em mỗi chiều mưa rơi
Ta chỉ có lời ủi an Khi em rơi vào mỏi mệt Ta chỉ biết trao chân thành Khi niềm tin em cạn kiệt
Ta chẳng có gì để tặng Ngoài một trái tim thật thà Em mà mở lòng đón nhận Thì cười rạng rỡ lên nha!
—- Xin chia sẻ thông tin: Sách Winlinh đã có mặt tại kho tự chọn (tầng 4 nhà D) của Thư viện Quốc gia Việt Nam. Ai là bạn đọc của Thư viện có thể mượn đọc hoặc xem qua trước khi quyết định sở hữu nha!
Winlinh 